Zorgen van de zorg in een nieuwe realiteit

De achtbaan waarin we als maatschappij zitten, is nog lang niet uitgeraasd. Inmiddels heeft de adrenalinefase plaatsgemaakt voor een groeiend collectief bewustzijn over onze nieuwe realiteit. Ook is er opluchting, want de graadmeters wijzen gelukkig de goede kant op. We hebben als samenleving weer hoop en de regering schetste recent heel voorzichtig een soort van stip op de horizon. In de zorg is die opluchting er veel minder. Daar zijn de zorgen nog altijd enorm en is de behoefte aan een duidelijke visie voor de toekomst groot.

Bedrijfsmatige consequenties voor ziekenhuizen

Dankzij de genomen maatregelen en de indamming van het coronavirus, komt de reguliere zorg in Nederland weer mondjesmaat op gang. Dat is goed nieuws, maar een zorginhoudelijke inhaalslag maken is niet het enige wat de ziekenhuizen te doen staat. Het verbaast me dat er nog steeds bijzonder weinig aandacht is voor de bedrijfsmatige consequenties die de crisis ook voor zorginstellingen heeft. Denk maar aan:

• Het doorvoeren van de anderhalvemeter-richtlijnen in de gebouwen
• Het aanpassen van methodes en protocollen in het gehele zorgproces
• De hoge kosten voor grote hoeveelheden beschermingsmiddelen
• Dreigend efficiencyverlies door de nieuwe realiteit
• De financiële tekorten veroorzaakt door de stilstand van de reguliere zorg
• Het opvangen van personeelstekorten en opleiden van nieuwe mensen  
• Het voorbereiden op een mogelijke tweede virusgolf

Noodzaak voor een strategische visie

Al deze aspecten vragen om een strategische visie op ons zorglandschap, een koers voor de lange termijn. We waren natuurlijk al met elkaar in debat over onderwerpen als wachtlijsten, kostenreductie, innovatie en personeelstekorten. Door deze crisis is dit onderwerp bij een veel breder publiek gaan leven. In de media zien we tal van vragen, suggesties en soms al mogelijke oplossingen voorbijkomen.

• Moet de gezondheidszorg genationaliseerd worden?
• Wat vinden we van de rol en macht van de farmaceutische industrie?
• Verdient pandemie-preventie een structurelere rol in de gezondheidszorg?
• Welke zorgverlening kan (kosten)efficiënter ingericht worden?
• Welke rol speelt innovatie bij het weer rendabel maken van het businessmodel?
• Welke ontwikkelings- en productiefaciliteiten moeten we terug naar Nederland halen?
• Hoe houden we ons zorgstelsel op de korte en lange termijn betaalbaar?
• En wie betaalt welke rekening? 

Een kantelpunt voor een andere toekomst

Kortom, er zijn heel veel zorgen en heel veel vragen waarop nog geen antwoord is. Maar: als we iets positiefs moeten zeggen over de huidige periode, dan is toch wel gebleken dat onder druk alles vloeibaar wordt. Tot voor kort zorgden protocollen, regels en machtsverhoudingen vaak voor stroperigheid, bureaucratie en middelmatige compromissen. Doorpakken op grote thema’s was op z’n minst erg lastig. In de nieuwe realiteit zijn bepaalde e-health-oplossingen in enkele maanden gemeengoed geworden. Vernieuwingen, zoals bijvoorbeeld video-consults, waar we over het algemeen terughoudend over waren, zijn nu een voldongen feit. Een vrij star systeem is flexibel geworden. Niet omdat we het zo graag wilden, maar omdat het moest… Nu die doorbraak er is, moeten we dit samen zien vast te houden.

Een betere werkelijkheid voor de zorgsector

Een Marshall-plan voor de zorg lijkt me een uitstekend idee. Een nationale coalitie met alle belanghebbenden, maar ook innovatieve ondernemingen en deskundigen die samen zitting nemen in een collectieve denktank. Op deze manier kunnen we dit momentum vasthouden en niet vervallen in oude gewoontes of de crisis gaan misbruiken om al bestaande, slechtlopende zaken te maskeren. Want ook de zorg verdient het perspectief waarnaar we allemaal zo hunkeren. Die stip op de horizon. Voor de zorgsector betekent dat niet: terug naar hoe het was. Maar vooruit, naar een betere werkelijkheid waarin patiënttevredenheid, werkdruk, betaalbaarheid en kwaliteit van zorg maximaal in balans zijn.